Κομμάτια από την ιστορία της εργατικής τάξης: Ο «Εθνικός Συνεταιρισμός του Χάρτη»

Είναι γενικώς αποδεκτό στους κομμουνιστές, ότι η ανάπτυξη της καπιταλιστικής οικονομίας φέρνει παράλληλα και την άνοδο της ταξικής πάλης ανάμεσα στις δύο κύριες τάξεις της καπιταλιστικής κοινωνίας, την εργατική και την αστική. Αυτό είναι κάτι που μας το μαρτυρά και η ιστορική έρευνα, αφού παρατηρούμε ότι τόσο η σοσιαλιστική θεωρία, όσο και οι αγώνες της εργατικής τάξης, παίρνουν σχήμα και μορφή παράλληλα με τα στάδια τα οποία διέρχεται ο καπιταλισμός. Πολλές μάλιστα από τις ιδέες που υιοθέτησε το εργατικό κίνημα –όπως αυτό της καθολικής ψήφου- μας έρχονται από την «Γαλλική Επανάσταση», μια επανάσταση στη βάση της αστική. Ήταν άλλωστε μια επανάσταση στην οποία συμμετείχαν ευρύτερες λαϊκές μάζες, και, ασχέτως αν αυτές τελικά προδόθηκαν, τίποτα δεν ήταν το ίδιο την επόμενη ημέρα.

Το σύνολο αυτό των ιδεών που διαχύθηκαν από τα τέλη του 18^ο αιώνα μέσω της μεγάλης επανάστασης, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ασυγκίνητες τις εργατικές τάξεις των διαφορών εθνών και βασιλείων. Όμως, αυτές οι ιδέες δεν θα έπιαναν τόπο αν δεν είχε προηγηθεί η ανάλογη πρόοδος στις σχέσεις και τα μέσα παραγωγής. Οι καπιταλιστικές σχέσεις που ξήλωσαν της παραδοσιακές, κατάλοιπα της φεουδαρχίας, έδωσαν παράλληλα και στην εργατική τάξη την ευκαιρία να βγει στο προσκήνιο με πιο οργανωμένο και αποφασιστικό τρόπο από ότι στο παρελθόν. Αυτό άρχισε να καρποφορεί μέσα από διάφορες εργατικές ενώσεις, οι οποίες υπερέβαιναν τον απλό συνδικαλιστικό χαρακτήρα και άρχισαν να εκφράζουν μια σειρά από πολιτικά αιτήματα.

Προπομπός όλων αυτών των ενώσεων μπορεί να θεωρηθεί «Η Συνομωσία των Ίσων» στη Γαλλία, που βασίζονταν σε ένα σχέδιο που κατάρτησε το 1793 ο Φρανσουά – Νοέλ Μπάμπεφ (1760 – 1797) με τίτλο «νομοθεσία των ξεβράκωτων», που σκοπό είχε να εξασφαλίσει τέλεια ισότητα. Κεντρικός άξονας της θεωρίας του ήταν η πεποίθηση ότι η πολιτική ισότητα δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς οικονομική ισότητα. Για αυτές του τις ιδέες και πρακτικές ο Μπάμπεφ καρατομήθηκε το 1797.[1] Ακολούθησαν και άλλες παρόμοιες ενώσεις όπως η «Ενωση των Προγραμμένων 1834-1836», η «Ενωση των Δικαίων 1836-1839», οι «Αδελφωμένοι Δημοκράτες» που ιδρύθηκε στο Λονδίνο από Άγγλους και άλλους Ευρωπαίους εξόριστους και το κίνημα των Χαρτιστών στην Αγγλία.[2]

 

Στο Ηνωμένο Βασίλειο είχε προηγηθεί των Χαρτιστών ο «Εθνικός Σύνδεσμος για την Προστασία της Εργασίας» (1830) με αρχηγό τον Τζον Ντόχερτι. Πυρήνας αυτού του συνδέσμου ήταν η «Μεγάλη Γενική Ένωση του Ηνωμένου Βασιλείου» (1829) που αποτελούνταν από εργάτες των βαμβακοκλωστηρίων της Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας. Ο Εθνικός Σύνδεσμος φιλοδοξούσε να ενώσει όλους τους εργάτες της βιομηχανίας του ΗΒ. Τα λίγα χρόνια της ύπαρξης της η ένωση κατάφερε να φτάσει τα 100.000 μέλη, ενώ εξέδιδε και εφημερίδα με τιράζ 3.000 αντιτύπων.[3] Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό πολλών εξ αυτών των ενώσεων ήταν η επιδίωξη οργάνωσης των εργατών σε διευρυμένο γεωγραφικό επίπεδο, ακόμη και διεθνές.

Το 1838 η «Ένωση Εργατών του Λονδίνου» δημοσιοποίησε μια δέσμη αιτημάτων που είχαν την ονομασια «Χάρτης του Λαού» από την οποία πήραν και οι Χαρτιστές το όνομα τους.[4]

Τα αιτήματα αυτά ήταν:

1. Γενικό εκλογικό δικαίωμα για όλους τους άντρες από το 21ο έτος της ηλικίας τους. Στο πρώτο σχέδιο του Χάρτη, είχε προβλεφτεί και το εκλογικό δικαίωμα των γυναικών, το οποίο σβήστηκε πάλι στη διάρκεια της συζήτησης. Δεν είχε φτάσει μέχρι εκεί η χειραφέτηση των γυναικών, ούτε στο νεαρό εργατικό κίνημα[27].
2. Μυστική ψηφοφορία (εφαρμόστηκε το 1872).
3. Πληρωμή επιδομάτων στους βουλευτές για να υπάρχει η δυνατότητα συμμετοχής ως βουλευτών στο Κοινοβούλιο και των απόρων εργατών (εφαρμόστηκε το 1911).
4. Κατάργηση του κριτηρίου έγγειας ιδιοκτησίας για τους βουλευτές. Μέχρι τώρα ήταν εκλέξιμοι μόνο εκείνοι οι βουλευτές, που είχαν γαίες αξίας 300 λιρών (πολύ ψηλό ποσό εκείνη την εποχή. Μπορούμε να το συγκρίνουμε με 4.000 χρυσά Μάρκα, περίπου, στη γερμανική Αυτοκρατορία). (Το 1918 καταργήθηκε κάθε κριτήριο ιδιοκτησίας στο αγγλικό εκλογικό Δίκαιο).
5. Καταμερισμός σε όμοιες εκλογικές περιφέρειες. Υπήρχαν εκλογικές περιφέρειες με ελάχιστους μονάχα κατοίκους ή και καθόλου, εκτός από τον ιδιοκτήτη της γης. Ηταν τα λεγόμενα «Rotten Boroughs» («σάπιες περιφέρειες»), που ωστόσο, μπορούσαν να εκλέξουν τον ίδιο αριθμό βουλευτών με τις πολυπληθείς συνοικίες της πόλης, ιδιαίτερα εκείνες στις οποίες βρίσκονταν συνωστισμένοι οι προλετάριοι. Υπήρχαν «εκλογικές περιφέρειες» οι οποίες βρίσκονταν στο πάτο της θάλασσας εξαιτίας της μετακίνησης των ακτών.

Ο ιδιοκτήτης της γης έκανε, την ημέρα των εκλογών, μια βόλτα με τη βάρκα για να ανταποκριθεί στο «εκλογικό καθήκον» του. (Το αίτημα αυτό έγινε διαδοχικά πράξη από το 1885 μέχρι το 1915).

6. Ετήσιες βουλευτικές εκλογές. (Αυτό το φανερά μη-ρεαλιστικό αίτημα δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί).[5]

Τον Ιούλη του 1839 ο «Χάρτης του Λαού» υπογεγραμμένος από 1.200.000 ανθρώπους υποβλήθηκε στο κοινοβούλιο όπου και μετά από μερικές μέρες απορρίφθηκε. Αυτό οδήγησε σε εργατικές απεργίες την ίδια ημέρα (12 Ιούλη) οι οποίες πνίγηκαν στο αίμα από τις αρχές με 10 δολοφονίες εργατών και με συλλήψεις των ηγετών. Το 1840, μετά από την απελευθέρωση των φυλακισμένων Χαρτιστών, ιδρύθηκε ο «Εθνικός Συνεταιρισμός του Χάρτη», που αριθμούσε 40.000 μέλη (τα οποία πλήρωναν τακτικές συνδρομές) οργανωμένα σε 400 τοπικά τμήματα και θεωρήθηκε το πρώτο μαζικό προλεταριακό κόμμα.[6]

Τον Απρίλη του 1842 οι Χαρτιστές κατέθεσαν νέα αίτηση στο κοινοβούλιο που αυτή το φορά συνοδευόταν από 3.315.000 υπογραφές. Στην αίτηση αυτή συμπεριλαμβάνονταν και νέα αιτήματα για μείωση των φόρων και αύξηση των μισθών. Η δεύτερη αίτηση, όπως και μια Τρίτη που έγινε το 1848 απορρίφθηκαν.[7]

Μετά το 1848, τόσο για εξωτερικούς όσο και για εσωτερικούς λόγους (αντιπαράθεση στο εσωτερικό ανάμεσα σε ριζοσπαστικές και ρεφορμιστικές δυνάμεις) το κίνημα των Χαρτιστών παρήκμασε. Ορισμένοι από τους πρωτοπόρους Χαρτιστές συνδέθηκαν με τον Καρλ Μαρξ και τον Φρίντριχ Ένγκελς ενώ στον τύπο των χαρτιστών δημοσιεύθηκε η πρώτη αγγλική μετάφραση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Ο Λένιν χαρακτήρισε το κίνημα των Χαρτιστών ως την προτελευταία λέξη προς το μαρξισμό.[8]

Σε κάθε περίπτωση, η πάλη της εργατικής τάξης για οργανωμένη παρέμβαση στην πολιτική κάθε άλλο παρά σταμάτησε στους Χαρτιστές. Αντίθετα, τα επόμενα χρόνια αυτή η επιθυμία ατσαλώθηκε, και οδήγησε μάλιστα σε πρωτοφανείς στόχους, όπως αυτόν της κατάληψης ολόκληρης της εξουσίας. Φωτεινός σταθμός σε αυτήν την πορεία στάθηκε η Παρισινή Κομμούνα το 1871, ενώ η Οκτωβριανή επανάσταση έδειξε πως η σύσταση ενός εργατικού κράτους δεν αποτελεί ουτοπία. Οι μελλοντικοί αγώνες πρόκειται να αξιοποιήσουν όλη αυτή τη συσσωρευμένη πείρα, δυνατότερα, αποτελεσματικότερα και οριστικά.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

 

 

 

 

 

[1] Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918 – 1939, Α1 Τόμος, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2019, σελ. 56.

[2] https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=5/9/2010&id=12462&pageNo=11

[3] https://www.komep.gr/2001-teyxos-3/gia-thn-politikh-organosh-ton-kommoyniston-sthn-istoria-a-meros

[4] Δοκίμιο Ιστορίας, ο.π, σελ. 56.

[5] https://www.komep.gr/2001-teyxos-3/gia-thn-politikh-organosh-ton-kommoyniston-sthn-istoria-a-meros

[6] Δοκίμιο Ιστορίας, ο.π, σελ. 57.

[7] Ο.π σελ. 57.

[8] Ο.π σελ. 57.

Read Full Post »

Τα δυο άκρα, η διαφορά στην αντίληψη με αφορμή την «Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας».

 

Ο καπιταλισμός ως σύστημα αλλοτριωτικό, επεμβαίνει σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας και διαστρέφει τα νοήματα για να μας τα παρουσιάσει μέσα από το δικό του πρίσμα. Αυτό συνήθως σημαίνει κυνισμός ή/και εμπορευματοποίηση ή/και συντήρηση ή/και εκμετάλλευση κλπ. Είναι φυσικό ότι από τον οδοστρωτήρα της αλλοτρίωσης δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν κάποιες επέτειοι που από στη ρίζα τους, από την ιστορία τους (και ακριβώς εξαιτίας της ιστορίας τους) αντιτάσσονται στο σύστημα το καπιταλιστικό.

Τα δυο πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα επετείων είναι αυτό της «Εργατικής Πρωτομαγιάς» (που στην πραγματικότητα είναι παγκόσμια ημέρα απεργίας) και της «Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας», αμφότερα συνδεδεμένα με αγώνες για την χειραφέτηση της ανθρωπότητας. Στην περίπτωση της Πρωτομαγιάς έχει γίνει προσπάθεια να σβηστεί από το μυαλό του κόσμου οποιαδήποτε σύνδεση με την απεργία του Σικάγο (και παράλληλα να κινηθεί η αγορά με αφορμή την άνοιξη τα λουλούδια την χασαποταβέρνα και τα καύσιμα των εξορμήσεων) και αντίστοιχα για την «Ημέρα της Γυναίκας»  να ξεθωριάσει η μνήμη των αγώνων  των εργατριών στην κλωστοϋφαντουργία το 1857  και όλοι οι μετέπειτα αγώνες (και παράλληλα να κινηθεί η αγορά, τα ανθοπωλεία, τα στριπτιτζάδικα, τα μπαρ κλπ).

Οι ημέρες μνήμης αυτές, στην αγωνιστική τους μορφή, είναι για τον καπιταλισμό ότι είναι για το διάολο το λιβάνι. Τούτος είναι και ο λόγος που η προσπάθεια μετάλλαξης τους από το κυρίαρχο σύστημα γίνεται συνειδητά. Για την «Ημέρας της Γυναίκας», ειδικότερα, η διαστρέβλωση είναι πολυεπίπεδη. Μπορεί, ας πούμε, να παρουσιάζεται η συγκεκριμένη μέρα ως φιέστα, που στην ακραία της μορφή καταλήγει στο στριπτιτζάδικο (σαν μια μέρα το χρόνο που οι γυναίκες «δικαιούνται» να ξεσαλώσουν στους ναούς τους σεξ ως πελάτες κι όχι ως εκθέματα). Υπάρχει όμως και η αγαπησιάρικη εκδοχή. Αυτή συνοψίζεται σε δηλώσεις όπως, «εγώ δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς γυναίκες γιατί είναι η ομορφιά της ζωής», «εγώ δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς γυναίκες γιατί είναι η έκφραση του έρωτα (δηλαδή τις γουστάρω επειδή μου κάθονται), «εγώ λατρεύω τις γυναίκες επειδή μας φροντίζουν καθημερινά και δε μας λείπει τίποτα (κοινώς, κάνουν τις δουλειές του σπιτιού αντί για εμάς). Τα παραπάνω δεν είναι από μόνα τους αρνητικά, είναι όμως αρνητικά μαζί με κάποια συμφραζόμενα που συνήθως συμπεριλαμβάνουν ή με κάποια άλλα που δεν συμπεριλαμβάνουν. Ας πούμε, η ξερή λατρεία της γυναίκας, αναφερόμενη στα εξωτερικά της χαρακτηριστικά (εξωτερική ομορφιά), μπορεί να συμβάλει στην αντικειμενοποίηση της. Ο θαυμασμός της γυναίκας για το ρόλο της ως δούλα του σπιτιού ενδέχεται να διαιωνίζει αυτή την ανισορροπία στη σχέση άνδρα και γυναίκας. Η εμμονή με τη σεξουαλική διάσταση, υποβαθμίζει την γυναίκα ως ολοκληρωμένο άνθρωπο. Αξίζει δε να σημειωθεί, ότι καμία από τις παραπάνω εκδηλώσεις θαυμασμού δεν εκφράζει κάποιου είδους πρόταγμα για την ανατροπή της αδικίας με βάση το φύλο η οποία ζει και βασιλεύει στα χρόνια μας.

Όσα όμως και να γράψω εδώ, δεν πρόκειται να περιγράψω τόσο καλά αυτό το χάσμα ανάμεσα στην αγωνιστική και στην «αγοραία» αντίληψη για την συγκεκριμένη ημέρα όσο τα δυο παρακάτω βίντεο. Στο ένα εμφανίζεται ο Αχ. Μπέος, ο δήμαρχος Βόλου, ενώ στο άλλο ο Κ. Πελετίδης (το βίντεο με τον Πελετίδη είναι από το 2018), ο δήμαρχος της Πάτρας, σε δηλώσεις με αφορμή την εν λόγω επέτειο.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

Read Full Post »