Αδράνεια

Αδράνεια

Άλλαξε ροή το ποτάμι, κι εσύ που νόμιζες ότι ταξιδεύει πάντα προς τη θάλασσα, τώρα μπορεί ποτέ  να μην τη φτάσεις

Έπλεες τόσο καιρό σύμφωνα με το ρεύμα, τα κουπιά δεν σου είχαν χρειαστεί για αυτό τα πέταξες, τα πανιά δεν σου είχαν χρειαστεί για αυτό δεν ασχολήθηκες να τα μπαλώσεις

Τώρα, το πλεούμενο σου είναι απλά ενα κούτσουρο και αναρωτιέσαι αμα πρέπει να βλαστημήσεις τις νύμφες που σε καταράστηκαν ή να τις παρακαλέσεις να πάρουν πίσω το ξόρκι

Ή έστω αν πρέπει, να κολυμπήσεις στα παγωμένα νερά, να βγείς στην όχθη και από εκεί να περπατήσεις, τώρα, πριν σε πάει το ρεύμα πιο πίσω και από εκεί που ξεκίνησες

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

 

Read Full Post »

Μεταμοντερνισμός και σύγχρονες μορφές εργασίας, μια εκλεκτική συγγένεια(β μέρος)

Το πρώτο μέρος εδώ

Τεχνικές απομόνωσης των εργαζομένων

 

Ακόμη και ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αρνηθεί την συλλογική φύση της εργασίας, οι μεγάλες εταιρίες που απασχολούν χιλιάδες εργαζόμενους θέλουν η εργασία τους να είναι όσο το δυνατόν καλύτερα συντονισμένη ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι καπιταλιστές θέλουν οι εργαζόμενοι να έχουν συλλογική συνείδηση, εκτός και αν αυτή η «συλλογική συνείδηση» είναι προσανατολισμένη καθαρά στους στόχους της επιχείρησης. Όσον αφορά την καλλιέργεια αισθήματος εργατικής αλληλεγγύης ειναι κάτι που οι εταιρίες το αποφεύγουν όσο ο διάβολος το λιβάνι για αυτό και παίρνουν τα μέτρα τους.

Ένας τρόπος για να σαμποτάρεις την αλληλεγγύη είναι μέσω της ανάπτυξης του ανταγωνισμού ανάμεσα στους εργαζόμενους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, είτε μέσω ατομικών αξιολογήσεων, είτε μέσω επιβραβεύσεων αυτών που υπερκαλύπτουν τους στόχους, είτε με συμβολικά δωράκια  κλπ. Συχνά, ο ανταγωνισμός αυτός αναπτύσσεται και ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα της επιχείρησης. Το αποτέλεσμα είναι διπλό, από τη μια αυξάνεις την παραγωγικότητα και εντατικοποιείς την εργασία χρησιμοποιώντας το καρότο της επιβράβευσης ή το μαστίγιο της τιμωρίας ανάλογα με την επίδοση, και από την άλλη καταφέρνεις να σαμποτάρεις τις τυχόν ταξικές σχέσεις που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ανάμεσα στους εργαζόμενους οι οποίες θα ήταν προβληματικές για την εταιρία.

Ακόμη ένας τρόπος, να επιτευχθεί αυτός ο «κατακερματισμός» είναι ο πληθωριστική πολιτική στους τίτλους των εργαζομένων. Οργανικά εννοείται ότι μια οποιαδήποτε επιχείρηση χρειάζεται να έχει διευθυντικό προσωπικό, υποδιευθυντές, τομεάρχες, προσωπάρχες κλπ κλπ κλπ. Όταν όμως δημιουργείς ένα τεράστιο αριθμό, αμφιβόλου αναγκαιότητας, τίτλων τους οποίους αποδίδεις στους εργαζόμενους, το κάνεις περισσότερο για να τους διασπάσεις, παρά για λειτουργικούς λόγους. Αποτέλεσμα όλου αυτού είναι συχνά σε μια εταιρία να έχεις περισσότερους directors of [something] παρά «απλούς» εργαζόμενους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αλυσίδες fast food όπου μεγάλο μέρος του προσωπικού που εργάζεται σε αυτές, αν και έχει τον τίτλο του υπεύθυνου κάτι ή του (υπο)διευθυντή κάτι, τηγανίζει και αυτός πατάτες, τελικά, όπως και τους υπόλοιπους.

Υπάρχουν όμως και άλλες τεχνικές που αποσκοπούν στην περιχαράκωση της συνείδησης των εργαζομένων στους σύγχρονους εργασιακούς χώρους που έχουν πιο «φυσικό» χαρακτήρα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι εργασιακοί χώροι που κάνουν τη χρήση cubicles (κελιών, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία) τα οποία άρχισαν να γίνονται δημοφιλή από τη δεκαετία του 70.[1] Η φιλοσοφία των cubicles ταίριαξε απόλυτα με την εισαγωγή των προσωπικών υπολογιστών στις σύγχρονες επιχειρήσεις. Με την «αρχιτεκτονική» αυτή η εταιρίες βρήκαν έναν εύκολο τρόπο να βάλουν μέσα στον ίδιο χώρο πολλούς εργαζόμενους οι οποίοι θα έχουν περιορισμένη επαφή ο ένας με τον άλλο, γλιτώνοντας παράλληλα τα έξοδα που θα απαιτούσε η δημιουργία ξεχωριστών γραφείων. Η ακραία μορφή αυτού του χώρου εργασίας είναι οι επιχειρήσεις τηλεφωνικής εξυπηρέτησης. Σε αυτές, ο εργαζόμενος φορώντας ακουστικά, σχεδόν απομονώνεται από τους συναδέλφους του ερχόμενος σε επαφή μόνο με τον supervisor/επόπτη όποτε χρειαστεί, ο οποίος σαν μεγάλος αδερφός στέκεται όρθιος και μπορεί να παρατηρήσει τι κάνει ο κάθε ένας στο ατομικό του cubicle. Για να χρυσώσουν το χάπι, και για να καλλιεργήσουν ακόμη παραπάνω το Εγώ των εργαζόμενων, οι επιχειρήσεις προωθούν την ιδέα της προσωπικής διακόσμησης του cubicle έτσι ώστε κάθε εργαζόμενος να εκφράζει τον εσωτερικό του κόσμο στους 4 τοίχους της «φυλακής» του.

Τέλος, στο φαινόμενο της απομόνωσης, μεγάλη συμβολή έχει και η λεγόμενη «εργασία από το σπίτι», που με την χρήση της τεχνολογίας γίνεται εφικτή σε όλο και περισσότερους τομείς, αλλά και η ενοικίαση εργασίας στην οποία αναφερθήκαμε και παραπάνω.

 

Ο τρόπος που η μεταμοντέρνα ιδεολογία αναπαριστά την εμπλοκή της στις σύγχρονες μορφές εργασίας.

 

Ο μεταμοντερνισμός, φυσικά, όλα τα παραπάνω τα προωθεί ιδεολογικά με τρόπους πλάγιους που κρύβουν το ουσιαστικό. Είδαμε ακριβώς από πάνω, ότι τα cubicles δεν παρουσιάζονται ως «παραπετάσματα» πεπιεσμένου χαρτιού, αλλά ως ιδιωτικοί χώροι που μπορείς να εκφράσεις τον εαυτό σου και τη δημιουργικότητα σου. Αντίστοιχα, για να περιγράψει την συνεχή υποχρέωση απόκτησης πτυχίων από τους εργαζόμενους, το μεταμοντέρνο χρησιμοποιεί τον θετικό όρο «δια βίου μάθηση» . Ο όρος αυτός φυσικά αποκρύβει νοηματικά το κόστος, υλικό και πνευματικό, που έχει αυτός ο μαραθώνιος για τους εργαζόμενους, στον οποίο αν δεν (αντ)αγωνισθούν, κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς δουλειά. Παρομοίως, την συχνή εναλλαγή επαγγελμάτων (πολλές φορές και μέσω της μετανάστευσης) την σερβίρει ως μια περιπετειώδη διαδικασία (που εμπλουτίζει το βιογραφικό μας) που δημιουργεί ευκαιρίες, και όχι ως επαγγελματική αστάθεια. Τις νέου τύπου εργασιακές δραστηριότητες, τύπου «content creator» για τα ΜΚΔ, ως ευκαιρίες να βγάλεις χρήματα από τα ταλέντα σου και όχι ως τύπους εργασίας που ο εργοδότης κρατάει από την μεταξύ σας «σύμβαση» μόνο τα θετικά χωρίς να έχει απέναντι σου κάποιες θεσμοθετημένες τυπικές υποχρεώσεις.

Γενικότερα, για να περιγράφουν τα παραπάνω γίνεται η χρήση της λέξης «ευελιξία», ευελιξία όμως που βαραίνει κατά κύριο λόγο τον εργαζόμενο που καλείται να γίνει ένας μικρός Νουρέγιεφ προκειμένου να τα βγάλει πέρα στην σύγχρονη αγορά εργασίας.

Εν κατακλείδι

 

Τα όσα καταγράφηκαν παραπάνω δεν υφίστανται εξ αιτίας του μεταμοντέρνου, τουλάχιστον όχι κατά κύριο λόγο. Υπάρχουν αντικειμενικές και ιστορικές αιτίες πάνω στις οποίες πήραν σάρκα και οστά όλες αυτές και όλες οι άλλες εξελίξεις στον σύγχρονο εργασιακό κόσμο. Το μεταμοντέρνο, όντας μια ιδεολογία που αναπτύχθηκε στον ώριμο (σάπιο;) καπιταλισμό, και που σε μεγάλο βαθμό τον υπηρετεί, αναλαμβάνει την υπεράσπιση αυτών των αρνητικών φαινομένων και προσπαθεί να ρίξει στάχτη στα μάτια των βασικών πληγέντων, δηλαδή των εργαζομένων, έτσι ώστε να συνεχίζεται απρόσκοπτα η ανακύκλωση τους. Παράλληλα, το μεταμοντέρνο γίνεται εργαλείο ιδεολογικής αποδόμησης όλων εκείνων, των θεωριών, των συνηθειών, των πρακτικών και των ιδεολογιών, που μπορούν να θεωρηθούν εμπόδια για τον σύγχρονο καπιταλισμό.  Συνεπώς, η όποια συμβατότητα της ιδεολογίας της μετανεωτερικότητας με τα όσα βιώνουμε, δεν εμφανίζεται σαν καιρικό φαινόμενο αλλά αποτελεί μια συνειδητή πριμοδότηση/υιοθέτηση, από μέρους του καπιταλιστικού συστήματος, όλων εκείνων των ιδεολογημάτων που το εξυπηρετούν. Νομίζω είναι ασφαλές να πούμε ότι το μεταμοντέρνο – έστω ως η συνισταμένη των μερών του- αποτελεί μα ιδεολογία συντηρητική και όχι προοδευτική, και ας φοράει συνήθως προοδευτικό μανδύα για να αποπροσανατολίσει.

 

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] Πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν το 1960 από την Herman Miller Research Corporation και ως μέθοδος οργάνωσης του χώρου εργασίας ονομάστηκε «action office» (https://en.wikipedia.org/wiki/Cubicle)

Read Full Post »

Ο «άλλος» ως απολίτιστος, το πρόσχημα του «πολιτισμένου» ως δικαιολογία για τις θηριωδίες του.

Τις μέρες αυτές που οξύνεται η προσφυγική κρίση έχουμε δει και έχουμε ακούσει διάφορα ακραία πράγματα τα οποία στρέφονται εναντίον των μεταναστών/προσφύγων. Συχνά, η δικαιολογία εκείνων που εκφράζουν αυτές τις ιδέες, ή που προβαίνουν στις αντίστοιχες πρακτικές εναντίον των μεταναστών, είναι ότι δεν τους θέλουν επειδή είναι πολιτισμικά καθυστερημένοι. «Μα δεν βλέπεις ποια είναι η θέση της γυναίκας σε αυτές τις χώρες;», «Οι μουσουλμάνοι είναι φονταμενταλιστές, θα έρθουν εδώ και θα μας εξισλαμίσουν» κ.α. Είναι αστείο βέβαια το ότι οι περισσότεροι που μεταχειρίζονται αυτά τα επιχειρήματα, έχουν κάνει, ή θα ήθελαν να κάνουν τα ίδια και χειρότερα με αυτά που κατηγορούν. Δεν πέρασαν άλλωστε πολλές μέρες από το περιστατικό με τη βάρκα, που είδαμε, σε μια έξαρση ανωτερότητας πολιτισμού, ένα σωρό συμπατριώτες μας να βρίζουν εγκύους και παιδία με τον χειρότερο τρόπο.

Η κατηγορία αυτή, του «άλλου» ως «άγριου», «απολίτιστου», «καθυστερημένου», έχει χρησιμοποιηθεί άπειρες φορές στο παρελθόν για να δικαιολογήσει κάθε λογής βιαιοπραγία από τη μεριά του «πολιτισμένου» προς τον «απολίτιστο», του κυρίαρχου προς τον αδύναμο. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι οι ισραηλινοί, οι οποίοι δικαιολογούν διαχρονικά τα εγκλήματα τους απέναντι στους παλαιστίνιους με αυτόν τον τρόπο:

«Στην γειτονιά μας, πρέπει να προστατέψουμε τους εαυτούς μας από τα άγρια θηρία[…]Θα φτιαχτούν φράχτες όπως αυτόν γύρω από όλο το Israel» Benjamin Netanyahu, πρωθυπουργός του Ισραήλ.

Την εποχή της αποικιοκρατίας, ο βασιλιάς Λεοπόλδος ο δεύτερος του Βελγίου, δικαιολογούσε την αποικιοκρατική του πολιτική στο Κονγκό μεταχειριζόμενος επιχειρήματα όπως.

• Την καταπολέμηση του δουλεμπορίου στην Αφρική.
• Την ένωση των φυλών των ντόπιων.
• Για να εκμοντερνίσει τους κατοίκους γύρω από τον ποταμό του Κονγκό.
• Για να φέρει την ηθικότητα και την κατανόηση της έννοιας της αμαρτίας στους γηγενείς.
• Για να εκσυγχρονίσει την οικονομία της περιοχής.[1]

 

Το αποτέλεσμα όλης αυτής της εκπολιτιστικής σταυροφορίας το βλέπουμε στις εικόνες αποίκων να ποζάρουν μπροστά από σκλάβους με κομμένα χέρια, ταπεινωμένες γυναίκες, και στην γενικότερη αφαίμαξη και εκμετάλλευση των ντόπιων πληθυσμών από τους Βέλγους.

Παρόμοιες τακτικές και προφάσεις χρησιμοποιούσαν βέβαια όλοι οι αποικιοκράτες, με πιο ακραίο παράδειγμα την σχεδόν ολοκληρωτική εξόντωση των Ινδιάνων της Αμερικής, με αιχμή του δόρατος και εκεί τον εκπολιτισμό τους.

Το 1917, στα πλαίσια της διαμόρφωσης των στρατοπέδων  του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πρόεδρος Wilson ζήτησε από το αμερικάνικο κογκρέσο να αφήσει την πολιτική ουδετερότητας και να στραφεί ενάντια στην Γερμανία με πρόφαση την προάσπιση της δημοκρατίας απέναντι σε μια μοναρχική δύναμη.[2]

Θα μπορούσα να αναφερθώ σε εκατοντάδες ακόμη παραδείγματα, όμως δεν νομίζω ότι είναι απαραίτητο. Ας επιστρέψουμε για λίγο πάλι στα του δικού μας οίκου.

Μεταξύ άλλων, υπάρχει και το πρόσχημα της άμυνας, της προστασίας του πολιτισμού μας απέναντι στους βαρβάρους (μετανάστες και πρόσφυγες) που έρχονται ως εισβολείς να μας εξισλαμίσουν και να μας κάνουν σαν τα μούτρα τους. Φυσικά, δεν έχουμε ούτε ένα ιστορικό παράδειγμα που ο μειονοτικός πληθυσμός να επέβαλλε τον πολιτισμό του στον κυρίαρχο, εκτός και αν ο ελληνικός πολιτισμός είναι τόσο ευάλωτος πια που με ένα φου του ιμάμη θα υποχωρήσει ή εκτός και αν κάποιος πιστεύει ότι οι κακομοίρηδες που στοιβάζονται στα σύνορα είναι όντως κατακτητές ικανοί να μας υποδουλώσουν. Είναι αστείο όμως, ότι το επιχείρημα της άμυνας της πολιτισμένης Δύσης απέναντι στην απολίτιστη ανατολή το χρησιμοποιούν κατά κόρον εκείνοι που θα ήθελαν τις γυναίκες τους στην κουζίνα και δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα αν ξυπνούσε ο μαρμαρωμένος βασιλιάς και γυρνούσαμε στα βυζαντινά χρόνια (μέρος του παπαδαριού, εθνικιστές, στρατόγκαβλοι).

Επειδή δεν θέλω να επεκταθώ πολύ, να πω στο κλείσιμο του άρθρου, ότι δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση πως το προσφυγικό ζήτημα είναι κάτι που θα πρέπει ή που μπορεί η Ελλάδα να το αντιμετωπίσει από μόνη της. Στο κάτω κάτω, η «πολιτισμένη» Ε.Ε φέρει μεγάλη ευθύνη για τη δημιουργία των μεταναστευτικών αυτών κυμάτων και θα έπρεπε να πιεστεί στο σύνολο της να συμβάλει στην αποτελεσματικότερη και ανθρωπιστική διαχείριση.  Μέχρι τότε, το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παραδοθούμε στους ουγκανισμούς και στις άναρθρες πολεμοκάπηλες κραυγές των κάθε λογής πιστολέρο (και όσων βρίσκονται πίσω τους) που κάθε άλλο παρά την υποτιθέμενη ανωτερότητα του πολιτισμού μας φανερώνουν και που μόνο στην όξυνση του προβλήματος συμβάλλουν.

 

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Congo_Free_State_propaganda_war

[2] https://www.history.com/this-day-in-history/wilson-asks-for-declaration-of-war

Read Full Post »

Μεταμοντερνισμός και σύγχρονες μορφές εργασίας, μια εκλεκτική συγγένεια[1] (α μέρος)

Μεταμοντερνισμός και σύγχρονες μορφές εργασίας, μια εκλεκτική συγγένεια[1]

 

Έχουμε εξετάσει σε παλαιότερα άρθρα πως μεταφράζεται το μεταμοντέρνο σε διάφορες εκδοχές της καθημερινότητας, στο παρόν άρθρο πρόκειται να εστιάσουμε στην αλληλεπίδραση μεταξύ μεταμοντέρνου και οργάνωσης της εργασίας στον σύγχρονο καπιταλισμό. Φυσικά το ζήτημα αυτό είναι τεράστιο και κάθε άλλο παρά εξαντλητική μπορεί να είναι μια ανάλυση λίγων σελίδων, εμείς εδώ θα παραθέσουμε κάποιες σκέψεις και κάποιες ιδέες πάνω στο ζήτημα που θα μπορούσαν να είναι η αρχή μιας περιεκτικότερης και εκτενέστερης «συζήτησης».

Μεταμοντερνισμός, κάποια βασικά χαρακτηριστικά:

 

Για να πάμε παρακάτω νομίζω είναι απαραίτητο –ξανά- να αναφερθούμε επιγραμματικά σε κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά του μεταμοντέρνου έτσι ώστε να υπάρχουν ως σημεία αναφοράς για την παραπέρα ανάπτυξη επιχειρημάτων.

• Αποδόμηση: Το μεταμοντέρνο αποδομεί αυτό που παραλαμβάνει από το μοντέρνο, χωρίς να νιώθει καμία υποχρέωση να το επαναδομήσει ως μια καινούρια συνεκτική πρόταση είτε αυτό αφορά τις τέχνες, είτε τη φιλοσοφία, είτε τα γούστα και τις συνήθειες των ανθρώπων. Αυτός είναι και ο λόγος που έρχεται πολλές φορές σε σύγκρουση με τις επιταγές του διαφωτισμού, ο οποίος είχε ζυμώσει τις ιδεολογίες μέχρι και τα μέσα περίπου του 20^ου αιώνα.
• Πολυδιάσπαση: Πάει χέρι – χέρι με την αποδόμηση και αποτελεί τη συνέχεια της, καθώς το μεταμοντέρνο, σχεδόν μεθοδολογικά, διαχειρίζεται τα φαινόμενα μέσα από μια τάση για μερικοποίηση και απομόνωση τους. Την ίδια στιγμή που ο κόσμος παγκοσμιοποιείται, το μεταμοντέρνο, ερμηνευτικά τουλάχιστον, τον σπάει σε κομμάτια και αδιαφορεί για την συγκόλληση τους.
• Απέχθεια για τις παραδοσιακές ιδεολογίες: Οι κυρίαρχες μορφές του μεταμοντέρνου έρχονται σε σύγκρουση με τις παραδοσιακές ιδεολογίες, θεωρώντας τες ξεπερασμένες και, εξ φύσεως, αναντίστοιχες με την πραγματικότητα. Ακολούθως, το μεταμοντέρνο, ασκεί πολεμική ή απαξιώνει και τις μορφές κοινωνικής οργάνωσης που πηγάζουν από τέτοιου είδους οπτικές θεωρώντας βαφτίζοντας τις ολοκληρωτικές.
• Απέχθεια για παραδοσιακούς τύπους κινημάτων: Κατ’ επέκταση το μεταμοντέρνο εναντιώνεται σε παραδοσιακούς τύπους κινημάτων, όπως είναι για παράδειγμα το εργατικό κίνημα, ενώ ευνοεί τύπους κινημάτων που παρουσιάζουν τοπικό χαρακτήρα, που αφορούν μειονότητες, που έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Σε πολλές περιπτώσεις πάλι, μετασχηματίζει παραδοσιακά κινήματα, τα οποία είναι και πιο συμβατά, πχ το φεμινιστικό. Παράλληλα αντιτίθεται στην ταξική πάλη και προωθεί την αντίληψη περί «τέλους της ιστορίας».[2]
• Αντιπαράθεση με τις ταξικές αναλύσεις: Το μεταμοντέρνο πολεμά τις ταξικές κοινωνικές αναλύσεις, τις απαξιώνει και τους επιτίθεται.
• Μεταβλητότητα, αστάθεια, κινητικότητα, ρευστότητα, πολυσυνθετότητα: Τα παραπάνω αποτελούν χαρακτηριστικά των σύγχρονων κοινωνιών τα οποία το μεταμοντέρνο τα αγκαλιάζει και τα ανατροφοδοτεί. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά επιδρούν στην σύνθεση της ταυτότητας των σύγχρονων υποκειμένων και σε όρους επαγγελματικού αυτοπροσδιορισμού. Στη συνέχεια θα εστιάσουμε σε κάποια παραδείγματα για να δούμε και στην πράξη πως αυτά παίρνουν σάρκα και οστά στις σύγχρονες μορφές εργασίας.
• Ατομικισμός: Το μεταμοντέρνο αγαπάει τον ατομικισμό και εξαίρει το υποκείμενο. Καλλιεργεί τον εγωισμό με πρόσχημα την «ελευθερία του ατόμου», χωρίς να μπορεί να υπερβεί τη λογική του «η ελευθερία σου σταματά εκεί που ξεκινά η δική μου». Βλέπει δηλαδή την ελευθερία σαν ένα ανταγωνιστικό αγαθό, σαν ιδιοκτησία με περιφράξεις, σαν να μην αποτελεί προϋπόθεση ελευθερίας οτιδήποτε από κοινού, αλλά μόνο το «αυτό είναι δικό μου». Θα λέγαμε ότι η δήλωση της Μ. Θάτσερ, ότι «δεν υπάρχει κοινωνία παρά μόνο το άτομο» αποτελεί μια –ακραία μεν- σίγουρα μεταμοντέρνα δήλωση.

Ας προχωρήσουμε στην εξέταση έναν προς ένα των τομέων εκείνων που σχετίζονται με την εργασία και που δείχνουν να έχουν μεταβληθεί πρός κατευθύνσεις που φαίνονται απόλυτα συμβατές με τον μεταμοντερνισμό.

Εκπαίδευση εξειδίκευση:

 

Το σύγχρονο κοινωνικό υποκείμενο βγαίνοντας ή για να βγει στην αγορά εργασίας απαιτείται να έχει μια σειρά από πρωτοφανή προσόντα σε σχέση με το παρελθόν. Ιδιαίτερα οι καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας απαιτούν πτυχία, μεταπτυχιακά, σεμινάρια, διδακτορικά κλπ. Το άτομο καλείται να συνθέσει το βιογραφικό του με όλο και περισσότερα υλικά, ενώ τα ήδη κατεκτημένα προσόντα του σύντομα παλιώνουν και μοιάζουν ανεπαρκή. Ο εργαζόμενος, και ιδιαίτερα αυτός που εργάζεται σε εξειδικευμένες μορφές εργασίας, καλείται συνεχώς να ανταγωνίζεται στον στίβο των προσόντων άλλους συναδέλφους του. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να «επενδύει» στον εαυτό του μέσω σεμιναρίων, μετεκπαιδεύσεων και γενικά να «επικαιροποιείται», αφού στην αντίθετή περίπτωση, αν επαναπαυθεί, μπορεί να καταστεί ελλιπής. Παρατηρούμε λοιπόν εδώ (και όχι μόνο εδώ) πως μεταφράζεται η αστάθεια η ρευστότητα και η πολυσυνθετότητα του μεταμοντέρνου στην απόκτηση προσόντων για την αγορά εργασίας και πως το εκάστοτε άτομο μέσα από ατομική προσπάθεια (ατομικισμός) και κόστος αγωνίζεται να αντεπεξέλθει.

 

Αστάθεια στην εργασία.

 

Υπολογίζεται ότι ο μέσος άνθρωπος στην εποχή μας αλλάζει 12 δουλειές στη διάρκεια του ενεργειακού εργασιακού του βίου. Μόλις μια δυο γενιές πριν αυτός ο αριθμός ήταν ριζικά μικρότερος, όμως η μετανεωτερική εποχή συνηθίζει να τραβάει το χαλί συνεχώς κάτω από τα πόδια των εργαζομένων αναγκάζοντας τους να βρίσκονται συνεχώς σε μια διαδικασία εύρεσης εργασίας. Κάποιες φορές αυτή η κινητικότητα αποσκοπεί στην εύρεση καλύτερης αμοιβής ή αντικειμένου, ενώ άλλες φορές γίνεται βίαια, εξαιτίας μιας απόλυσης, ή εξαιτίας άσκησης αφόρητης πίεσης στην ήδη υπάρχουσα εργασία. Ιδιαιτέρως ενισχυτικά σε όλο αυτό το φαινόμενο λειτουργούν οι συμβάσεις εργασίας μικρού χρόνου (6μηνα 12μηνα), που αποτελούν στην εποχή μας μάλλον τον κανόνα παρά την εξαίρεση.

Πάντως σε κάθε περίπτωση, σήμερα περισσότερο από ποτέ, το άτομο δεν νιώθει άνετα, ή εκδιώκεται από την εργασία του σε ασύγκριτα εντονότερους ρυθμούς σε σχέση με το παρελθόν. Ακόμα και εντός της ίδιας επιχείρησης/εταιρείας, το άτομο καλείται να ανταποκριθεί σε διαφορετικά καθήκοντα με το χρόνο, καθώς η μετάθεση, η ανέλιξη, η επανατοποθέτηση, η αλλαγή ειδικότητας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου εργασιακού χώρου και τόπου.[3] Επίσης μεσουρανούν τα γραφεία ενοικιάσεως εργαζομένων με αποτέλεσμα ένας εργαζόμενος να είναι δυνατόν να δουλεύει τη μια βδομάδα για λογαριασμό της α επιχείρησης και την άλλη εβδομάδα για λογαριασμό της β. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, τα άτομα δεν μπορούν σε πολλές περιπτώσεις να πουν «είμαι φούρναρης», «είμαι τσαγκάρης» κλπ. Το τι επάγγελμα κάνουν είναι κάτι πιο περίπλοκο που δεν χωράει σε μια λέξη ούτε και μπορεί να περιγραφεί έτσι απλά.

 

Ελαστικές σχέσεις εργασίας

 

Είπαμε ότι το μεταμοντέρνο αγαπά τον τεμαχισμό και την αποδόμηση, αυτό είναι κάτι που αντανακλάται και στις καπιταλιστικές σχέσεις εργασίας με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο. Οι εργαζόμενοι έχουν ξεχάσει τι πάει να πει 8ωρο πενθήμερο, αντί αυτού μπορεί να εργάζονται τη μια μέρα 4  ώρες, την άλλη 12 (που μπορεί στα χαρτιά να είναι 4 ώρες και στην πράξη 6), να δουλεύουν «σπαστά», να δουλεύουν Κυριακές, να δουλεύουν από το σπίτι μετά το πέρας του επίσημου ωραρίου τους κλπ. Μεταξύ άλλων, έχουμε και την προώθηση της αντίληψης περί ενεργού και ανενεργού χρόνου εργασίας. Στην πράξη δηλαδή, αν ένας εργαζόμενος που δουλεύει πωλητής σε ένα κατάστημα και στο κατάστημα αυτό δεν μπει πελάτης για 2 ώρες, αυτό να θεωρηθεί μη ενεργός χρόνος εργασίας και ο εργοδότης να έχει δικαίωμα να μην πληρώσει τον υπάλληλο για τις ώρες αυτές.

Αντιπροσώπευση των εργαζομένων

 

Ένα ακόμη φαινόμενο της μετανεωτερικότητας είναι η πίεση προς την απαξίωση των παραδοσιακών δομών εκπροσώπησης των εργαζομένων (συνδικαλισμός) και την εισαγωγή νέων θεσμών όπως είναι αυτός του «κοινωνικού εταίρου». Φυσικά όλα αυτά ταιριάζουν γάντι με το μεταμοντέρνο, και αυτό επειδή αντίθετα με την παραδοσιακή αντίληψη του συνδικαλισμού στην οποία προυποτίθεται η σύγκρουση μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, ο θεσμός του κοινωνικού εταίρου προϋποθέτει, την «κοινωνική ειρήνη» ανάμεσα τους, δηλαδή την κατάργηση της ταξικής πάλης.[4] Παρόμοιου τύπου θεσμός είναι και η κοινωνία των πολιτών.[5]

 

Νέοι τύποι μισοεργασίας μισο-αυτοαπασχόλησης

 

Το κεφάλαιο βρίσκει στην εποχή μας νέους τρόπους να κινητοποιήσει τους εργαζόμενους να εργαστούν για λογαριασμό του οι οποίοι όμως τυπικά δεν ανταποκρίνονται σε σχέση εργοδότη/εργαζόμενου. Μια πολυεθνική στις μέρες μας μπορεί να έχει εκατομμύρια άτομα να εργάζονται για λογαριασμό της χωρίς αυτοί να θεωρούνται υπάλληλοι της. Πάρτε για παράδειγμα το youtube, uber, το airbnb κ.α. Ο content creator (παραγωγός περιεχομένου) στο youtube γίνεται φορέας κερδοφορίας για λογαριασμό της επιχείρησης, η επιχείρηση όμως δεν έχει απέναντι του τις συμβατικές υποχρεώσεις (ασφάλιση, επιδόματα, αποζημίωση, δεν θα υπάρχουν επιπτώσεις αν λύσει τη συνεργασία μαζί του κλπ) που θα είχε αν θεωρούνταν υπάλληλος της. Επίσης τα άτομα που εργάζονται με αυτόν τον τρόπο, δεν είναι δυνατόν να αναπτύξουν συναδελφική αλληλεγγύη, ούτε είναι εύκολο να οργανωθούν μαζικά απέναντι στην όποια εταιρία. Αντικειμενικά εργάζεται ο καθ’ ένας ατομικά, δεν έρχεται σε επαφή με άλλους συναδέλφους του, και, ίσως, στη συνείδηση του να θεωρεί τον εαυτό του περισσότερο επιχειρηματία και «συνεταίρο»[6] παρά εργαζόμενο. Χάνεται λοιπόν η αίσθηση της συλλογικότητας, αν και στην πραγματικότητα το έργο που παράγεται είναι συλλογικό και όχι ατομικό, συντονισμένο και όχι ανεξάρτητο. Στην ουσία οι πολυεθνικές βρίσκουν τον τρόπο όχι μόνο να κερδοφορούν [χωρίς τις ενοχλητικές υποχρεώσεις του παραδοσιακού εργοδότη] από τον κόπο μας τη δημιουργικότητα μας και το ταλέντο μας (youtube), αλλά και από τα περιουσιακά σου στοιχεία (airbnb, uber).

 

Τέλος Πρώτου μέρους

 

[1] Όρος που εισήχθη στις κοινωνικές επιστήμες από τον Max Weber και αναφέρεται σε μια σχέση σύγκλισης, ώσμωσης αμοιβαίας ενίσχυσης μεταξύ δύο φαινομένων αλλά όχι με την στενή έννοια του αίτιου αιτιατού που συναντούμε στους φυσικούς νόμους. ( shorturl.at/bcqMN )

[2] https://www.iefimerida.gr/news/318389/o-anthropos-poy-proevlepse-telos-tis-istorias-tora-anisyhei

[3] Δεν υποστηρίζω πως αυτό δεν συνέβαινε και παλιότερα, ριζοσπαστικοποιείται όμως στην εποχή μας.

[4] Αυτό βέβαια είναι κάτι που χρόνια το επιδιώκει το κεφάλαιο, άλλοτε με ακραία μέσα (Ναζισμός/Φασισμός/4^η Αυγούστου κ.α) άλλοτε με λιγότερο ακραία.

[5] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CF%8E%CE%BD

[6] Φυσικά οι όροι αυτού του «συνεταιρισμού» είναι ριζικά εις βάρος του ενός από τα δυο μέρη.

 

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

 

Το δεύτερο μέρος εδώ

Read Full Post »

Κλιματική αλλαγή

Κλιματική αλλαγή

Σιρόκος φύσηξε σήμερα και γέμισε φύλλα τις αυλές
Κάποια από αυτά σκάλωσανε στους σιδερένιους φράχτες των χωριατόσπιτων
Οι νοικοκυρές βγήκαν έξω με τις σκούπες τους μοιάζοντας αγριεμένες, έτσι που δεν καταλάβαινες αν ήθελαν να σκουπίσουν τα φύλλα ή να πετύχουν κάποιον με το σκουπόξυλο
Χτυπιόνταν και φώναζαν πως καλύτερα θα ήταν αν είχαν κλαδέψει τα δέντρα οι άντρες τους
Η μνήμη τους βλέπετε δεν ήταν αειθαλής
Είχε μαδήσει και είχαν ξεχάσει πως τα ίδια εκείνα δέντρα τους καλοκαιρινούς μήνες τους σκίαζαν το σπίτι και τους το δρόσιζαν
Τα παιδιά είχανε πιεί νερό από το λάστιχο, σχηματίζοντας ετσι μια μικρή λιμνούλα στο πεζοδρόμιο
Επέπλεε πάνω της ένα φύλλο, κιτρινισμένο, με το κοτσάνι μπροστά και έμοιαζε με βαρκούλα. Μετά από λίγο, ενα περαστικό σκυλί που προπορεύονταν του αφεντικού του το πάτησε και το στραπατσάρισε πλατσουρίζοντας, ο κύριος του κάνοντας ενα μεγάλο βήμα απέφυγε την κολύμπα
Πόσο περίεργος καιρός αλήθεια, τα έχει επηρεάσει τελικά όλα η κλιματική αλλαγή. Θα ορκίζονταν κανείς ότι τα απέναντι βουνά στέκονταν χιονισμένα περίπου μια δεκαετία, εκεί δεν πέρασαν καλοκαίρι ούτε φθινόπωρο, από την άνοιξη πήγαν απευθείας στο χειμώνα.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

Read Full Post »