I, Daniel Blake … «εγώ, ο καθένας από εμάς»

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Αναζητώντας το νανουριστικό¹ μου μερικές μέρες πριν, έπεσα πάνω σε μια «άγνωστη» ταινία της οποίας το σενάριο μου κίνησε το ενδιαφέρον, και, έχοντας δει σχεδόν οτιδήποτε άλλο έχει κυκλοφορήσει αυτόν τον καιρό, αποφάσισα να της δώσω μια ευκαιρία. Η ταινία όπως αποδείχθηκε, δεν ήταν διόλου άγνωστη, απλά εγώ δεν είχα προσέξει το όνομα του σκηνοθέτη (Ken Loach), αν και κατά τη μέση της ταινίας μάντεψα –από τα συμφραζόμενα- ότι ήταν δική του.

Πρόκειται για την ταινία I, Daniel Blake που αφηγείται την ιστορία ενός 59χρονου μαραγκού οικοδομών, ο οποίος αναγκάστηκε να σταματήσει την δουλειά του εξαιτίας ενός εμφράγματος που υπέστη. Ο καθόλα αξιοπρεπής κύριος Blake, είναι ένας καθημερινός λαϊκός ήρωας, που, από τη στιγμή του εμφράγματος και πέρα μπαίνει σε ένα σωρό μπελάδες. Χωρίς να θέλω να αποκαλύψω πολλά για την ταινία, θα πω ότι βρίσκεται αντιμέτωπος με την βρετανική γραφειοκρατία, τις επιτροπές τεχνοκρατών, τον αντίστοιχο βρετανικό ΟΑΕΔ, κ.α. Όλα αυτά στην προσπάθεια του να πάρει είτε επίδομα ανεργίας είτε επίδομα αναπηρίας, αφού οι γιατροί του απαγορεύουν αυστηρά να επιστρέψει στην εργασία του. Ο ίδιος, αγαπάει την δουλειά του και ελπίζει ότι κάποια στιγμή θα ξαναγυρίσει, μάλιστα επισκέπτεται συχνά την οικοδομή και τους συναδέλφους του, αφού έχοντας χάσει τη γυναίκα του τους νιώθει κάτι σαν δεύτερη οικογένεια του.

Μεταξύ άλλων ο ξεροκέφαλος –και με το δίκιο του- Daniel, καλείται να αποδείξει στον ΟΑΕΔ ότι ψάχνει δουλειά (διαφορετικά επίδομα δεν έχει), να μάθει τη χρήση υπολογιστών για να στείλει μια ατελείωτη σειρά από αιτήσεις, και, όπως και ο ίδιος παραδέχεται «μπορώ να σου φτιάξω ένα σπίτι από την αρχή μέχρι το τέλος, αλλά δεν έχω ιδέα από αυτά τα μαραφέτια». Προσωπικά, γέλασα πολύ στη σκηνή που προσπαθεί να μάθει να χρησιμοποιεί το ποντίκι, αλλά δε θα σας πω περισσότερα.

Αν κάτι έχει αξία στην ταινία πέρα από την καλή σκηνοθεσία και την άριστη ηθοποιία, είναι το πόσο πιστά αποτυπώνονται οι επιπτώσεις της κρίσης στις λαϊκές γειτονιές των αγγλικών πόλεων. Κοινωνικά παντοπωλεία, ουρές για συσσίτια, ξενώνες αστέγων, ανεργία, τσαλάκωμα της αξιοπρέπειας, αδιέξοδα, και πάνω σε όλα αυτά ένα κράτος το οποίο μοιάζει να έχει σαν αποστολή του να κάνει τα δύσκολα δυσκολότερα. Το φιλμ σε κάνει να απορείς τι «αμαρτίες» πληρώνει ο βρετανικός λαός, και πόσο οι τιμωρίες για τις «αμαρτίες» αυτές μοιάζουν με τις δικές μας εδώ στην Ελλάδα. Μάλλον θα ήταν και αυτοί σπάταλοι, τεμπέληδες, κομπιναδόροι, όπως λένε και για εμάς τους Έλληνες διάφορα παπαγαλάκια. «Κρίση, ποια κρίση, γεμάτες οι καφετέριες…»

Το βασικό καστ της ταινίας

Η ταινία, εκτός του ότι μου άρεσε πάρα πολύ με συγκίνησε κιόλας. Σε αυτό συνέβαλαν οι άριστες ερμηνείες όλων των ηθοποιών σε μικρότερους και μεγαλύτερους ρόλους, η αλληλεπίδραση μεταξύ τους, η ταύτιση με τις περιγραφόμενες καταστάσεις που μπορεί να νιώσει ο καθένας που βιώνει την καπιταλιστική κρίση, και ο συμπαθητικός χαρακτήρας του πρωταγωνιστή (David Johns) που θα μπορούσε να ήταν ο παππούς, ο πατέρας ή ο αδερφός μας (ή και εμείς οι ίδιοι actually).

Όπως καταλάβατε, την ταινία σας την συνιστώ ανεπιφύλακτα, απλά θα ήθελα να σημειώσω δυο πράγματα ακόμα, προσπαθώντας να μην γίνω πολύ μαρτυριάρης (ή spoilerιάρης αν προτιμάτε). Ο Μαρξ λέει πως «οι φιλόσοφοι προσπαθούσαν να περιγράψουν τον κόσμο, εμείς θέλουμε να τον αλλάξουμε». Θα λέγαμε ότι το πρώτο σκέλος αυτής της δήλωσης ταιριάζει γάντι στο «I, Daniel Blake», αφού ο σκηνοθέτης, πέρα από το να δώσει με αριστοτεχνικό και ανθρώπινο τρόπο μια εικόνα για το πώς βιώνει ο απλός κόσμος την κρίση στην Αγγλία, δεν προχωράει καθόλου παραπέρα. Οι ήρωες μένουν κλεισμένοι στον εαυτό τους, ή, στην καλύτερη περίπτωση μοιράζονται τον πόνο τους με ένα μικρό κύκλο φίλων και συμπασχόντων. Απόγνωση, πείσμα, οργή, απάθεια, μάταια ξεσπάσματα, ντροπή, είναι μερικά από τα συναισθήματα που αποδίδουν αριστοτεχνικά οι ηθοποιοί στην οθόνη και σε αυτά μένουν παγιδευμένοι μέχρι το τέλος.

Προσωπικά, θα με ενδιέφερε περισσότερο αν η ταινία έδειχνε και προς κάποια διέξοδο από όλο αυτό το λαβύρινθο, όχι ατομική, διότι τι και αν σωθεί ένας οι υπόλοιποι θα μείνουν μετέωροι, αλλά συλλογική. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι ο σκηνοθέτης θα έπρεπε να εισάγει κάποιο όραμα στην ταινία, και να πάει ένα βήμα παραπέρα από το να περιγράψει τον κόσμο. Δεν του το χρεώνω αυτό του Loach, απλά εγώ θα ευχαριστιόμουν πολύ περισσότερο την ταινία αν εξερευνούσε και αυτήν την εκδοχή. Πάντως, ακόμη και έτσι, το I Daniel Blake, είναι ένα πολύ καλό φιλμ, ικανό να ευαισθητοποιήσει και να προβληματίσει, χωρίς υπερβολές ή ακραίες δραματοποιήσεις των φαινομένων, και χωρίς να τραβάει το συναίσθημα του θεατή από τα μαλλιά. Σε όλα αυτά, ας προστεθεί και μια νότα διακριτικού μαύρου χιούμορ που δένει απόλυτα με το υπόλοιπο μείγμα.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)

1 Μου αρέσει –ή πιο σωστά μου έχει γίνει συνήθεια- όταν πέφτω για ύπνο να βάζω να βλέπω κάποια ταινία ή κάποια σειρά για να νανουριστώ.

Read Full Post »

“Ares”[1], μια ταινία με αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο.

Έκατσα και είδα πριν από μερικές μέρες την ταινία “Ares” και αποφάσισα να γράψω δυο πράγματα για αυτήν έτσι ώστε να μην σας διαφύγει. Την επέλεξα στην τύχη, ομολογώ ότι περίμενα να δω μια b-movie του στυλ “Bloodsport” με βανταμιές και τα ρέστα, αφού για κάτι τέτοιο σε προδιέθετε το εξώφυλλο το trailer και η περιγραφή, όμως όπως αποδείχθηκε η ταινία το πήγαινε παραπέρα. Όχι ότι δεν υπήρχαν βανταμιές, αποτελούσαν όμως απλά διαλείμματα αδρεναλίνης που εξυπηρετούσαν ένα γενικότερο σενάριο με πολύ περισσότερο βάθος.

Η παραγωγή είναι γαλλική και διαδραματίζεται στο Παρίσι του μέλλοντος και συγκεκριμένα στο 2035. Η ευρωπαϊκή ήπειρος έχει μετατραπεί σε ένα δυστοπικό μέρος και οι άνθρωποι που ζουν εκεί υποφέρουν, καθώς μαστίζονται από την ανεργία και την ανέχεια, την περιθωριοποίηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Όσοι δε κάνουν την προσπάθεια να αντιδράσουν ατομικά ή συλλογικά, χτυπιούνται ανελέητα από τις δυνάμεις καταστολής, φυλακίζονται ή εκτελούνται επί τόπου.  Αν και οι εκλογές δεν έχουν καταργηθεί, η ταινία μας ξεκαθαρίζει ότι μικρό ρόλο παίζουν, καθώς οι όποιες κυβερνήσεις αποτελούν απλά και ξεδιάντροπα πιόνια των πολυεθνικών που κυριαρχούν δικτατορικά.

Ειδικοί νόμοι έχουν θεσπιστεί, οι οποίοι –στο όνομα της αυτοδιαχείρισης του ανθρώπινου σώματος- επιτρέπουν χρήση όλων των ναρκωτικών και των αναβολικών. Επιπλέον, οι φτωχοποιημένοι και λουμπενοποιημένοι πολίτες επιτρέπεται να συμμετέχουν σε πειράματα της φαρμακοβιομηχανίας ως πειραματόζωα έναντι αμοιβής, ρισκάροντας έτσι την ζωή και τη υγεία τους, χωρίς να θεωρούνται οι εταιρίες υπεύθυνες για τους ατελείωτους θανάτους που σημειώνονται στα πειράματα αυτά. Τα αναβολικά, οι γενετικές μεταλλάξεις και οι σωματικές τροποποιήσεις έχουν επιτραπεί σε όλα τα σπορ, ενώ χορηγοί των αθλητών είναι συνήθως εταιρίες που παράγουν αναβολικά ή που φτιάχνουν υπερανθρώπους στο εργαστήριο μέσω της ευγονικής και της κλωνοποίησης.

Ήρωας της ταινίας είναι ένας πρώην πρωταθλητής ενός βίαιου και δημοφιλούς αγωνίσματος σε στυλ MMA(Mixed Martial Arts), που συμμετείχε σε αυτό με το ψευδώνυμο Ares. Πλέον έχει χάσει την παλιά του δόξα, έχει ξεχαστεί και αποσυρθεί από την ενεργό δράση, ενώ το σύστημα που τον ανέδειξε τώρα τον έχει πετάξει σαν γερασμένο άλογο κούρσας. Το τωρινό του επάγγελμα είναι [κάτι σαν] μισθοφόρος ματατζής, που κατά περιόδους προσλαμβάνεται για να συμμετέχει σε διμοιρίες που σαν αποστολή τους έχουν να διαλύουν διαδηλώσεις και να συνθλίβουν ή συλλαμβάνουν τους διαδηλωτές. Ο Ares είναι κυνικός, δεν έχει όραμα, δεν έχει ούτε καν φιλοδοξίες, δεν έχει φίλους, και σχεδόν το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να έχει (βρωμο)δουλειά και να πληρώνεται. Και λέω σχεδόν, γιατί στην πραγματικότητα νοιάζεται για την αδερφή του και για τα ανίψια του, που ιδεολογικά βρίσκονται στο άλλο άκρο, αφού συμμετέχουν σε αναρχοκομμουνιστικές ομάδες που προσπαθούν να ανατρέψουν την κατάσταση. Όμως δεν θέλω να επεκταθώ ως προς αυτό, επειδή είναι καλύτερα να δείτε την ταινία χωρίς να γνωρίζετε πολλά πολλά.

Τεχνικά η ταινία δεν είναι τέλεια, παρόλα αυτά σε αυτό αποζημιώνει από την πρωτοτυπία και τη φρεσκάδα του σεναρίου, καθώς επίσης και το γεγονός ότι τολμά να παίξει με ιδέες που συνήθως ο εμπορικός κινηματογράφος αποφεύγει. Η ηθοποιία απέχει και αυτή από το τέλειο, χωρίς όμως να πέφτει πολύ χαμηλά, ενώ κάποιοι ηθοποιοί(που για εμένα ήταν παντελώς άγνωστοι, αλλά ίσως στη Γαλλία να είναι αναγνωρίσιμοι) μπορώ να πω ότι αποδίδουν πολύ καλά τους ρόλους τους, όπως για παράδειγμα ο τρανσέξουαλ γείτονας του ήρωα. Βέβαια, σε κάποια σημεία η όλη ατμόσφαιρα θυμίζει λίγο b-movie, αλλά αυτό προσωπικά δεν με χάλασε, και ίσως να έγινε και ηθελημένα από τον σκηνοθέτη για λόγους γενικότερης cyberpunk αισθητικής[2] … ίσως βέβαια και να οφείλεται απλά στην έλλειψη budget.

Αυτό πάντως που μου έκανε περισσότερη εντύπωση, είναι ότι το δυστοπικό μέλλον που ξετυλίγεται μπροστά στην οθόνη μας, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί προέκταση των όσων βιώνουμε σήμερα, και υπό αυτήν την έννοια μοιάζει σαν ένα είδος προειδοποίησης για το που βαδίζει ο «Δυτικός Πολιτισμός». Μάλιστα, υπάρχουν και μερικές γεωπολιτικές «νύξεις» στην ταινία, οι οποίες παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέρον. Έχουν να κάνουν με μια νέα παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων, ένα γενικότερο shift στην σκακιέρα. Τα πρώτα στάδια του οποίου διαφαίνονται στο δικό μας παρόν με την γερασμένη Ευρώπη να δείχνει έντονα σημάδια παρακμής, τις ΗΠΑ να έχουν και αυτές τα δικά τους προβλήματα, και μια σειρά από επίδοξους αντικαταστάτες να κονταροχτυπιούνται για την προώθηση των δικών τους συμφερόντων.

Εδώ κάπου σταματάω για να μη σας χαλάσω την έκπληξη, θα σας συμβούλευα πάντως να προμηθευτείτε το “Ares”, που λογικά θα έχει κυκλοφορήσει σε DVD ή να το δείτε Online με νόμιμο ή λιγότερο νόμιμο τρόπο.

 

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)

[1] Στα ελληνικά η ταινία ονομάζεται «Κίνδυνος στο Παρίσι»

[2] Έχει κάτι από Blade Runner.

Read Full Post »