Ακούγονται πολλά αυτές τις μέρες στα δυτικά media για τα όσα γίνονται στη Βενεζουέλα. Το «αφήγημα» μου μας παρουσιάζουν έχει ως εξής: «Στην Βενεζουέλα ο κόσμος πεινάει, στη Βενεζουέλα ο πρόεδρος είναι σοσιαλιστής, στη Βενεζουέλα ο σοσιαλιστής πρόεδρος δρα ως τύραννος.» Τα διάφορα άρθρα «ντύνονται» με εικόνες φρίκης από μισοδιαλυμένα νοσοκομεία, με κόσμο να κάνει ουρές έξω από μαγαζιά, με άδεια ράφια, κλπ. Υπαρκτά όλα αυτά θα μου πεις –αν και διατηρώ κάποιες επιφυλάξεις για το αν δεν μας τα παρουσιάζουν παραφουσκωμένα- όμως πρέπει να πάμε και ένα βήμα παραπέρα. Και όταν λέω παραπέρα, εννοώ να ξεπεράσουμε την αποστροφή που μας προκαλούν αυτές οι εικόνες, που στοχεύον στο θυμικό, και να εξετάσουμε τα πράγματα όσο πιο αντικειμενικά μπορούμε. Γιατί είναι αληθές ότι οι απλοϊκές ερμηνείες της πρώτης εντύπωσης και τα καρμπόν άρθρα τύπου λαιφο(λαιφο όλου του κόσμου ενωθείτε), κρύβουν από πίσω σκοπιμότητες και έχουν συγκεκριμένες στοχεύσεις. Η δημοσιογραφική αξία τους δε, με το ζόρι ξεπερνά αυτή των άρθρων για τη Βόρεια Κορέα, με αξιωματούχους του στρατού που εκτελούνται και μετά ανασταίνονται.
Εγώ παραδέχομαι ότι δεν έχω την απαιτούμενη γνώση να κάνω κάποια σοβαρή και αντικειμενική ανάλυση για τα της Βενεζουέλας, δεν έχω καν την απαραίτητη πληροφόρηση. Σίγουρα όμως μπορώ να παραθέσω μερικές σκέψεις οι οποίες ξεπερνούν την απλοϊκότητα των διαφόρων ρεπορτάζ, που ως κύριο σκοπό τους έχουν να ρίξουν λάσπη στον συνασπισμό του Μαδούρο, αλλά και να πλήξουν το όραμα του σοσιαλισμού, μιας και για πολύ κόσμο, αν και λανθασμένα, η Βενεζουέλα θεωρείται σοσιαλιστική χώρα και ο Τσάβες σοσιαλιστής ηγέτης. Είναι γνωστό άλλωστε ότι ο οικονομικός πόλεμος δεν μπορεί παρά να είναι λειψός χωρίς την απαραίτητη δυσφημιστική προπαγάνδα.
Και μιλώντας για οικονομικό πόλεμο, εννοώ τις αμερικάνικες πετρελαϊκές, οι οποίες πέρα από τον εμπορικό ανταγωνισμό τους με τη Βενεζουέλα, έχουν βάλει από καιρό στο μάτι τον ορυκτό της πλούτο. Και είναι αλήθεια, ότι τον τελευταίο καιρό η κατάσταση στη Βενεζουέλα θυμίζει εκείνα τα στριπάκια του Λούκι Λουκ , στα οποία τα όρνεα πετούν πάνω από το ετοιμοθάνατο βουβάλι περιμένοντας το να πεθάνει. Βέβαια τα ιμπεριαλιστικά όρνεα δεν αρκούνται στην αναμονή, αλλά με κάθε τρόπο ροκανίζουν και ξεκουφίζουν τα θεμέλια σαν τους καλικάντζαρους, μέχρι να έρθει η στιγμή για να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα κάτι που ειδικά οι χώρες της Λατινικής Αμερικής το έχουν βιώσει από πρώτο χέρι.
Ήταν όμως τα θεμέλια της Βενεζουέλας εξ αρχής ανθεκτικά; Η απάντηση είναι ότι μάλλον όχι. Καταρχήν μια οικονομία που στηρίζεται σε τόσο μεγάλο βαθμό στην εξαγωγή πετρελαίου, είναι σίγουρα ευάλωτη και ανελαστική, και αυτό το αποδεικνύει και η κρίση που της προκάλεσε η πρόσφατη μείωση της τιμής του βαρελιού. Όμως δεν είναι αυτό το μόνο της πρόβλημα. Ίσως ο Μαδούρο θα μπορούσε να μάχονταν από καλύτερη θέση αν η οικονομία του ήταν πραγματικά σοσιαλιστική. Ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά αυτό:
Με το να είναι κρατικοποιημένοι(και όχι κοινωνικοποιημένοι) κάποιοι μόνο τομείς της οικονομίας, όπως είναι πχ το πετρέλαιο, η εγχώρια οικονομία στους άλλους τομείς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ιδιωτικά συμφέροντα. Τα ιδιωτικά συμφέροντα όμως αφενός υπακούν στους νόμους της αγοράς και αφετέρου δεν έχουν πατρίδα. Για παράδειγμα, σε περίοδο κρίσης, όπως αυτή που διέρχεται αυτή τη στιγμή η χώρα, μπορεί να αποφασίσουν ότι δεν συμφέρει να παράγουν το α ή το β προϊόν πρώτης ανάγκης στην χρειαζούμενη ποσότητα, διότι η αγορά δεν έχει χρήμα για να το απορροφήσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανάγκη για το προϊόν αυτό, απλά αν δεν μπορεί να απορροφηθεί κάτι ως εμπόρευμα από την καπιταλιστική αγορά, τότε δεν έχει νόημα να παράγεται(οι καπιταλιστές έχουν καλύτερα να στείλουν ένα προϊόν στη χωματερή από το να το διαθέσουν δωρεάν). Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει επειδή τα αγαθά δεν παράγονται ως αξίες χρήσης(δλδ επειδή είναι χρήσιμα για τον α ή το β σκοπό) αλλά ως εμπορευματικές αξίες(δλδ για να πουληθούν)[1]. Έτσι δεν έχει σημασία αν ο λαός στη Βενεζουέλα δεν έχει χαρτί υγείας, παρόλο που το χρειάζεται, γιατί αν δεν έχει την αγοραστική δύναμη να το αποκτήσει, τότε στον καπιταλισμό αυτό δεν έχει νόημα να παραχθεί…Όχι τουλάχιστον για τους καπιταλιστές που έχουν την πρωτοβουλία στην παραγωγή.
Οι Μπολιβαριανοί λοιπόν, έχοντας αφήσει στους ιδιώτες νευραλγικούς τομείς της οικονομίας, βρίσκονται απροστάτευτοι απέναντι σε καταστάσεις τις οποίες δεν μπορούν να διαχειριστούν χωρίς να έχουν τον έλεγχο των τομέων αυτών. Δεν είναι τυχαίο που πολλές βιομηχανίες στη Βενεζουέλα, σταμάτησαν την παραγωγή βασικών προϊόντων, όχι μόνο επειδή τα προϊόντα θα έμεναν πιθανώς αδιάθετα, αλλά και για να ασκήσουν πιέσεις στο Μαδούρο(δεν ξέρω κατά πόσο παίζει και κάποιου είδους εμπάργκο στις εισαγωγές). Αυτό βέβαια είχε σαν αποτέλεσμα τα ράφια να αδειάσουν, τα νοσοκομεία να ξεμείνουν από φάρμακα, και να ξεσπάσει ένας αχαλίνωτος πληθωρισμός(και αυτό κληρονομιά της οικονομίας της αγοράς), και κατ’ επέκταση να παρατηρείται το φαινόμενο των ατελείωτων ουρών. Όταν λοιπόν μαθαίνουμε για άδεια ράφια και νοσοκομεία χωρίς φάρμακα, να γνωρίζουμε ότι τη μεγαλύτερη ευθύνη για τούτες και εκείνες τις συμφορές, την έχει η ιδιωτική πρωτοβουλία(ή η ιδιωτική υστεροβουλία) που αδρανοποιεί την παραγωγή. Διαβάζω ότι ο Μαδούρο απαντά με «επιτάξεις» προκειμένου να ξαναρχίσει η παραγωγή, όμως τώρα πια τι να πρωτοπρολάβει;
Και είναι και το άλλο ζήτημα, αυτό της διαφθοράς. Ακούμε ότι πολλά από τα στελέχη του κόμματος του Τσάβεζ, αλλά και διάφοροι κρατικοί λειτουργοί, είναι αναμεμειγμένοι σε οικονομικά σκάνδαλα. Δεν αποκλείεται πολλά από αυτά που διαβάζουμε να είναι μέρος της Δυτικής προπαγάνδας, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι στην συναναστροφές τους με το κεφάλαιο, οι κρατικοί αξιωματούχοι, δεν θα μπαίνουν σε πειρασμό. Η αγορά άλλωστε έτσι λειτουργεί από τη φύση της, με λαδώματα και εξαγορές συνειδήσεων, πληθώρα παραδειγμάτων έχουμε από όλα τα καπιταλιστικά κράτη.
Είπαμε παραπάνω ότι το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα, αυτό σημαίνει ότι το μόνο πατριωτικό κριτήριο των καπιταλιστών είναι τα συμφέροντα τους. Όταν λοιπόν τα συμφέροντα τους απειλούνται, οι κεφαλαιοκράτες θα κάνουν κολεγιές με τον οποιονδήποτε, μη λογαριάζοντας ούτε έθνος, ούτε κράτος, ούτε θρησκεία ούτε θύρα 13. Είναι επόμενο λοιπόν να υπήρχε μια μερίδα πλουτοκρατών στην Βενεζουέλα -η οποία έχει ως αιχμή του δόρατος την αντιπολίτευση(η οποία έχει περισσότερους βουλευτές αλλά κάνει αντιπολίτευση στο Μαδούρο που είναι πρόεδρος της χώρας)- που βλέπει τα συμφέροντα της να εξυπηρετούνται καλύτερα από μια ενδεχόμενη συνεργασία με τη Δύση. Με το να πέσουν οι τιμές του πετρελαίου η Βενεζουέλα βρέθηκε σε δυσμενή θέση, αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι πιέσεις από έξω να ενισχυθούν, αλλά παράλληλα να αναπτυχθούν και φυγόκεντρες δυνάμεις. Δηλαδή έχει αυξηθεί η μερίδα εκείνη των εγχώριων καπιταλιστών οι οποίοι έχουν την τάση να/ή έχουν ήδη ανοίξει συμφωνίες με μονοπώλια του εξωτερικού. Οι λόγοι για κάτι τέτοιο ποικίλουν, μπορεί για παράδειγμα να θέλουν να εξασφαλίσουν μια θέση στη διάδοχη κατάσταση, ή και να ενισχύσουν τη θέση τους, ή ακόμα και να πάρουν οι ίδιοι μερίδιο από την πίττα που θα ξαναμοιραστεί, και από τα κρατικά κεφάλαια που θα βγουν στο σφυρί.
Όλα αυτά βέβαια οδηγούν και σε λαϊκή δυσαρέσκεια, που μπορεί μέχρι ένα βαθμό να είναι αυθόρμητη, είναι όμως και καλλιεργημένη. Δλδ εμένα δύσκολα κάποιος θα με πείσει ότι πολλά από αυτά που συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες στη βενεζουέλα δεν είναι υποβοηθούμενα η ακόμα και πυροδοτημένα από άτομα που βρίσκονται στο payroll της Cia. Ή ότι πολλά από αυτά που παρουσιάζονται ως εγκλήματα του Μαδούρο, δεν είναι ψευδείς ειδήσεις, ακόμα και προβοκάτσιες του παρακράτους και της αντιπολίτευσης.
Πριν κλείσω το άρθρο να ζητήσω συγνώμη από ανθρώπους που έχουν μια παραπάνω γνώση για το τι πραγματικά συμβαίνει στην Βενεζουέλα και που μπορεί η δική μου προσέγγιση να τους φανεί ιδιαιτέρως απλοϊκή και κάπως χοντροκομένη. Είναι μόνο μερικές προσωπικές, απλές εκτιμήσεις, οι οποίες έρχονται αντανακλαστικά ως αντίδραση στην απείρως πιο απλοϊκή και πιο χοντροκομένη -και γεμάτη σκοπιμότητα- παρουσίαση του φαινομένου από τα μαζικά Δυτικότροπα Media.
[1] Ο Μαρξ αυτό το ονομάζει φετιχισμό του εμπορεύματος
Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)
Read Full Post »
Αμπελοφιλοσοφίες 